B2Ai breekt lans voor open en brede scholen

B2Ai ontstond uit een fusie in 2011 tussen Buro II, in 1979 in Roeselare opgericht door Hendrik Vermoortel, en het Brusselse Archi+I. Vandaag staat B2Ai voor een multidisciplinair team van 150 architecten, stabiliteits- & technische ingenieurs, interieurarchitecten en stedenbouwkundigen in Brussel, Gent en Roeselare die samen bouwen aan een duurzame samenleving met bijzondere aandacht voor mens en omgeving. Onder het motto “you challenge, we rethink, together we create”, gaat het team telkens weer de uitdaging aan om meerwaarde te creëren voor mens, maatschappij, natuur en klimaat.”

Het kantoor wordt geleid door CEO Pieterjan Vermoortel, telt acht partners met elk hun expertise en heeft referenties in (gezondheids)zorg-, sport- & cultuurcentra, scholen, kantoren, commerciële, residentiële en stedenbouwkundige projecten in heel België en daarbuiten.Tot onze iconische schoolprojecten behoren ‘À la Croisée des Chemins’ in Brussel, de passieve kinder- en jongerencampus Hardenvoort in Antwerpen, BS KA in Zottegem, Campus Comenius in Koekelberg en scholencampus St. Michel in Molenbeek (renovatie van een voormalig tabaksdepot, vooral door onze interieurafdeling). De eerste fase van de open en brede Egied Van Broeckhovenschool in Sint-Jans-Molenbeek en de GO! STrEaM campus Groot Schijn Deurne zijn net opgeleverd. Basisschool Klim Op Zandbergen, De Veerboot in Deinze, De Ensor Campus in Oostende en de nieuwe basisschool voor Pienter en Wijzer in Kuurne zijn in uitvoering“, meldt Julie Vermoortel, partner en architecte Scholen bij B2Ai.

Projecten worden complexer, expertises worden uitgebreider. Meer dan ooit tevoren is architectuur vandaag teamwork. Het samenbrengen van architectuur, engineering, interieur en stedenbouw in house, indien noodzakelijk aangevuld met externe specialisaties, illustreert de ambitie van B2Ai om te anticiperen op een wereld in verandering. “De schaal van onze organisatie biedt kansen ook onafhankelijk van onze opdrachtgevers te werken. We investeren in een laboratorium, een denktank voor nieuwe concepten en technieken. Doel is permanent te blijven evolueren. B2Ai investeert in onderzoek en implementeert onderzoeksresultaten in de ontwerppraktijk.”

B2Ai neemt ook het maatschappelijke aspect mee in zijn projecten en kijkt welke win-wins kunnen gemaakt worden voor de buurt. Zo pleitte Julie Vermoortel in haar opiniestuk begin september 2022 “Schaf klassen af en maak van scholen moderne kantoren” ervoor om de schoolinfrastructuur breder open te stellen. “Neem eerst de gebouwen onder handen. Schaf klassieke klassen en gangen af, creëer flexibele ruimtes en pas scholen aan aan de noden van vandaag, net zoals kantoorgebouwen. We leren onze kinderen dat duurzaamheid belangrijk is en dat we energie moeten sparen, maar doen dat vanuit energieverslindende gebouwen getekend volgens onderwijsprincipes van honderd jaar geleden, in betonnen structuren zonder groen en in klassen zonder veel natuurlijk licht”, merkt ze fijntjes op.

Als we onderwijs willen herwaarderen, moeten we volgens haar eerst aan de infrastructuur denken. De traditionele indeling in klassen en gangen houdt geen rekening met de technologische mogelijkheden en nieuwe onderwijsvormen zoals co-teaching. “Leerlingen hebben nood aan ruimtes waar ze in groepjes bepaalde leerstof kunnen verwerken, maar soms ook aan ruimtes waar ze een aantal maanden aan één project kunnen werken. Dan kan een klaslokaal met flexibele wanden een oplossing bieden. Als de leerkracht dichter bij zijn leerlingen wil komen, zijn kleine instructieruimtes waarschijnlijk zinvoller. Scholen moeten een dynamisch, open leerlandschap vormen met ruimte voor collectief en individueel leren, inclusie en diversiteit. Campus Comenius bewijst dat de bouwkost net beperkt wordt door zo weinig mogelijk gangen, maximale klasoppervlaktes en een aantal akoestisch afgesloten instructielokalen te ontwerpen. De Egied Van Broeckhovenschool verdient haar investering vanuit maatschappelijk oogpunt ruimschoots terug door haar speeltuinen, sportvelden en lokalen buiten de schooluren maximaal open te zetten voor de buurt. Kunnen lesgeven en les volgen in een school die onze maatschappij weerspiegelt, aangepast is aan de huidige normen en burgerzin uitstraalt, versterkt het welzijn van de leerkrachten en de motivatie van onze jongeren”, weet de architecte.

In een ander opiniestuk, “Schoolgebouwen hebben meer potentieel dan enkel school te zijn”, stelt Julie dat de ruimte waarin organisaties opereren een sterke invloed heeft op de manier waarop ze kunnen werken. “Schoolgebouwen met een open architectuur kunnen een vrijplaats creëren voor creativiteit, kennis, talent, ondernemerschap en nieuwe samenwerkingsvormen. We moeten evolueren naar een overkoepelende samenwerking tussen diverse partijen die gericht zijn op jongeren om hun ontwikkelingskansen te vergroten en hen later sterker in het leven te doen staan. Architecten kunnen inzetten op maximale brede scholen, zodat we bv. kwetsbare en vaak schoolmoeë jongeren in de B-stroom perspectief geven en tonen dat in de maatschappij plaats is voor deze potentieel goede vaklui door de maatschappij in de school te brengen”, oppert ze.

De partner van B2Ai wil dat we ruimer denken en het grotere plaatje voor ogen houden. “Als Vlaamse leerlingen 182 dagen per jaar naar school gaan, moet het ganse gezin er het half jaar leegstand kunnen invullen. Dat is een noodzaak vermits de steeds schaarsere ruimte voor verenigingen en clubs alsmaar kostbaarder wordt. De duurzame toekomst van onze welvaart zit in maximaal ruimtelijk rendement van o.m. onze scholen in tijd en ruimtebeslag. Daartoe is een slimme investeringsplanning noodzakelijk. Investeer niet in de korte termijn, maar kijk naar de toekomst. Denk als architect mee met schooldirecties of -koepels, luister naar de noden en reik oplossingen op maat aan die verder gaan dan de vraagstelling”, adviseert ze.

Als steden, gemeenten en verenigingen onvoldoende middelen hebben om een locatie aan te reiken of te vinden, zijn schoolgebouwen volgens Julie Vermoortel het perfecte alternatief. Dat bewijst de Egied Van Broeckhovenschool, die op 1 september 2023 de eerste lichting van zowat honderd leerlingen verwelkomde en gradueel opbouwt tot het zesde jaar. “De reconversie van de voormalige brouwerij Vandenheuvel wil een schakel vormen tussen school, stad en maatschappij. In deze school krijgt de Brussels Boxing Academy, die jongeren uit zogenaamde moeilijke wijken van straat houdt, een vaste stek. Ze is een schoolvoorbeeld van wat een brede onderwijsinstelling moet zijn: een plek waar les gegeven wordt, maar die vooral jong en oud verbindt en inzet op sociale cohesie”, betoogt ze.

Een school laten interageren met de natuur, de buurt en culturele, sport- en/of zorginfrastructuur schept een sterke band met de maatschappij. “Een multifunctionele school maakt een gemeenschap sterker en vice versa. Ik roep steden, dorpen, bedrijven, vzw’s en buren op om scholen de hand te reiken en samen te bouwen aan hechte gemeenschappen. Door te investeren in scholen die zich openstellen voor de buurt investeer je in gemotiveerde jeugd en betrokken ouders en laat je geen mooie initiatieven, verenigingen en sportclubs verloren gaan. Zo verlies je geen generaties die barsten van het talent. Probeer gemeenschappen met scholen sociaal te verweven en haal zo meer uit je school. Zo wint iedereen op het eind van de rit”, beseft de architecte.

B2Ai tracht een uniek antwoord te bieden op maat van de plek en wil de context, de noden en de maatschappelijke ideeën en uitdagingen in elk project integreren. Het bouwt tevens flexibiliteit in met het oog op aanpassingen in de toekomst.

“We komen van de initiële vraagstelling tot een uniek project door zo participatief mogelijk op basis van een transparante dialoog dingen in vraag stellen en out of the box te denken. We ontwerpen volgens het principe ‘Human centered architecture’. Dat duidt erop dat we een mensgerichte aanpak doorheen het ontwerpproces meenemen en bv. kijken wie, van dichtbij of van ver, in contact komt met de school (leerlingen, ouders, onderwijzend en ondersteunend personeel, vereniging, buurtbewoner) om mensen mee te nemen in een toekomstgericht verhaal en een genereus antwoord te bieden. Onze baseline luidt ‘You challenge (verwijzend naar de vraagstelling van de opdrachtgever) – We rethink (het proces van nadenken in nauw overleg) – Together we create’ (een uniek resultaat op maat). We moeten inzetten op het project, samen met de opdrachtgever en duurzaamheid injecteren in onze doelstellingen. Dat maatschappelijk bewustzijn is immers ook een duurzaam bewustzijn."

"De investeringen de komende jaren zijn gigantisch: we kampen met ruimte-, een duurzaamheids en een welvaartsvraagstuk. Als we dat finaal doel niet meenemen in een masterplan is dat een gemiste kans. Brede scholen kunnen meebouwen aan een sterke gemeenschap en omgekeerd. Ouders willen ook dat hun kinderen betrokken zijn bij en verbonden met de school door het verenigings- en gemeenschapsleven en de buurtwerking. De Egied Van Broeckhovenschool is daarvan een sterk voorbeeld: Egied is een tweede thuis voor de jongeren door zichzelf ook buiten de schooluren aantrekkelijk te maken”, beseft Julie Vermoortel.

B2Ai biedt schooldirecties of -koepels graag zijn expertise aan en kan hen vanuit zijn kennis begeleiden, ook door eerst en voortdurend naar hen te luisteren. “Zo denken we met hen mee en reiken we oplossingen op maat aan zonder iets op te dringen. We kunnen onze ervaringen met andere projecten delen, maar willen nergens iets opleggen. We luisteren naar het pedagogische project en de eigen specifieke werking van de school.

In onze schoolprojecten streven we naar maximale vergroening en ontharding en naar uitdagende en avontuurlijke binnen- en buitenspeel- en sportruimtes. Daarnaast integreert het allerlei manieren om beweging uit te lokken en op andere manieren les te volgen: ruime atriums met tribunetrappen, lijntjes door een schoolgebouw waarop kleuters met hun fietsje kunnen rijden, klimwanden, glijbanen, ... Kinderen moeten ook kunnen liggen en hangen.

“Leren ontstaat op heel verschillende momenten en in heel diverse vormen en onze projecten spelen daarop in. Hardware maakt alle aspecten mogelijk voor de nieuwe manieren van leren: individueel in een rustige ruimte, in groepjes, in grote groepen, klas- of leeftijdsoverschrijdend, met flexibele wanden, binnen en buiten, ... We ontwerpen uiteenlopende ruimtes in schaal en beleving. Zo bezit Campus Comenius instructieruimtes, akoestisch afgesloten instructielokalen en geoptimaliseerde leeroppervlaktes; zo kunnen we de bouwkost beperken. De Nederlandstalige Egied Van Broeckhovenschool voor 860 leerlingen, een STEM- en domeinschool van de jezuïeten in het secundair onderwijs, vormt een schakel tussen leren en de maatschappij in een erg stedelijke context. Het optimaliseren van het ruimtegebruik is daar sterk mee verweven, waarbij de half ondergrondse sportinfrastructuur gestapeld wordt. Er is veel aandacht voor het erfgoed en de geest van de plek. De nieuwbouw is in mei opgeleverd en de renovatie is in april 2024 klaar. De school huist in een oude bottelarij met heel mooie ruimtes, waaronder een open leerlandschap onder mooie gewelven. Deze genereuze plek creëert een unieke beleving en biedt alle mogelijkheden om alleen of samen te werken”, vertelt de architecte.

Voor de campus Groot Schijn aan het gelijknamige park in Deurne ontwierp B2Ai een scholenkamer met de focus op STEM-vakken en STrEaM (met ‘resilience’ of veerkracht en ‘art’ of creativiteit). Er wordt ingezet op inclusief onderwijs in het secundair en basisonderwijs. Aan die tweeledige programmatie wordt veel aandacht geschonken in het ontwerp met zichtbaarheid en wayfinding. Dat leidde tot een boemerangvormig plan met twee volumes met elk een eigen toegang en een atrium. Het resultaat is een sprekend volume met een eigen identiteit, volledig ingebed in een parkomgeving met buitenkamers.

Julie belicht ook twee basisscholen met een dorpse architectuur die zich eveneens perfect inbedden in hun context. De nieuwe basisschool in Kuurne voegt de twee scholen Pienter en Wijzer samen op één nieuwe site aan de hippodroom. Behalve een stek voor het kleuter- en lager onderwijs wordt tevens een sporthal gerealiseerd die ook ruimte biedt aan sportverenigingen (dubbel gebruik). De sportinfrastructuur kan gekoppeld worden aan activiteiten aan of op de hippodroom.

“Kuurne heeft een visie voor de ganse omgeving met een landschapspark rond de hippodroom en de hippodroom zelf, die zich breder openstelt dan voor paardensport (wielrennen, skeeleren, …). Het project past in dit groter masterplan en deze visie. Ons architecturaal antwoord is een kruisvormig model waarin we optimaal inspelen op de inplanting van de site. Eén van de beentjes reikt naar de straat en vormt de identiteit van de school. Een ander beentje, waarin de sportinfrastructuur zit, maakt een connectie met de hippodroom. Twee beentjes reiken naar het landschapspark. Het x-vormige model creëert vier buitenruimtes op de site: de eerste is een onthaalplein, een aangename plek met interacties tussen ouders en leerlingen, en een cirkelvormige fietsenstalling als subtiele knipoog naar de historiek en context van deze site voor drafrennen (eigen aan de paardensport); de tweede aan de sportzijde van de sporthal richt zich naar de hippodroom; de derde in de oksel daarnaast omvat de speelplaats en de groene ruimte die zich schakelt en die vooral verbonden is met de klassen van het lager onderwijs; en de andere oksel sluit de speelruimtes voor de kleuters in. Elke buitenruimte heeft haar eigen identiteit, die maximaal inspeelt op de context. De kleuterschool is volledig georganiseerd op het gelijkvloers. Een centraal atrium verbindt met het lager onderwijs op de verdieping, die connecteert met de buitenruimte op de verdieping”, verklaart ze.

Voor de nieuwe basisschool Klim Op in Zandbergen (Geraardsbergen) wilde men een visionair schoolmodel ontwikkelen dat de komende jaren de toon kan zetten voor onze scholenbouw. “Het ontwerp vormt een mijlpaal in een boeiend traject dat leidt tot een nieuwe plek waarin elk kind zich kan opmaken voor zijn toekomst en waarin het zichzelf kan ontdekken en een veerkrachtige attitude en open ingesteldheid ontwikkelen. Dit project wil meer zijn dan infrastructuur, maar vormt een schakel tussen school, dorp en maatschappij. De nieuwbouw integreert zich moeiteloos in zijn omgeving dankzij zijn serene ritmiek, rationele vormgeving en eenvoudig materiaalgebruik. Het programma is geclusterd in vier volumes: administratie en turnzaal, atrium met tribune, discovery en huiskamer en twee volumes met units volgens leeftijdsgroepen waarbij leerlingen van verschillende leerjaren van elkaar leren. De drie huisjes schakelen we rond het atrium in een opstelling waarbij de ruimtelijke relaties tussen de verschillende programma’s zo optimaal mogelijk zijn. De kopse gevels richten zich naar de meest markante plekken en verzekeren een gevarieerd uitzicht. Zowel komend van het station als van het centrum van Zandbergen krijg je een sterke volumetrie die een unieke architectuur uitstraalt. In het hoofdatrium is er een sterke interactie met de buitenomgeving. Er is ook veel aandacht voor de groene ruimte. De hele campus wordt gezien als één leerlandschap. Natuur en open lucht vormen de verbindende elementen die via visuele en fysieke connecties tot in het gebouw doorlopen. De levendige buitenruimtes omvatten de minimaal noodzakelijke verharde zones die overlopen in een groene speel-, beleef- en leerzone. Een padenstructuur verbindt de moestuin, composteerzone, boomgaard, bloemenweide, avontuurlijke speelzones en kippenren. Zo worden duurzame natuurlijke processen inzichtelijk gemaakt voor de leerlingen”, stelt de architecte.

Het D&B-project De Veerboot omvat een school op het gelijkvloers en een internaat op de verdieping voor kinderen van de basisschool in het buitengewoon onderwijs, met twee andere programmaonderdelen. De identiteit van beide elementen is meegenomen in het ontwerp met de plint en de bovenbouw in verschillende materialisaties en kleuren. Het ontwerpteam, dat werkt vanuit de masterplanfase en inspeelt op de context, onderschrijft de ambitie van GO! om in te zetten op innovatief onderwijs. De nieuwe school is een leuke, spannende en stimulerende omgeving op maat van het kind. Per klas wordt één kleur toegepast, o.m. op de inkomdeur en op delen van het vaste meubilair en plaatselijke vlakken in de vloer. In elke klas wordt gewerkt met verschillende tinten en gradaties van dezelfde kleur, waarmee de structuur wordt gemarkeerd: zachte pasteltinten voor de rustplekken en meer verzadigde kleuren voor zones met veel interactie. Veel zorg en aandacht werd besteed aan licht, dat vreugde brengt en stimuleert. Lateraal en zenitaal licht scheppen een aangename sfeer in de kamers, de klassen en het forum. Het forum, het kloppende hart van de school, organiseert en ‘verzamelt’ het schoolgebouw en biedt een duidelijk overzicht over alle functies. Het vormt voor leerlingen, ouders en leerkrachten het trefpunt van ontmoetingen, creativiteit en spel én de bemiddelende ruimte tussen thuis en school.

Het ontwerp versterkt de buitenruimtes van het internaat door een multi-inzetbare staalstructuur. De structuur maakt de buitenruimtes intiem en biedt ook enkele praktische oplossingen. Binnen de structuur is zonwering voorzien voor de terrassen. Stalen draadnetten bieden veiligheid en verhoogde plantenbakken creëren een gevoel van privacy en geborgenheid. “Met de keuze van de gevelopbouw besteden we aandacht aan circulair bouwen. De gevelelementen zijn op termijn demonteerbaar en kunnen hergebruikt of gerecycleerd worden voor nieuwe doeleinden. De keuze voor ecologische materialen wordt doorgetrokken in de isolatiematerialen. We streven steeds naar flexibiliteit in onze projecten en werken met circulaire en stevige materialen met een lange levensduur. Zo bezit de verdieping herbruikbare panelen”, besluit Julie.