Groene speelplaatsen vormen vrolijke, sociale en alerte kinderen

In deze randen valt echter geen programma, geen uitdaging, geen beleving, geen schoonheid, … te beleven. Kinderen en jongeren gaan er zich bijgevolg vrij snel vervelen, met pesterijen en blessures tot gevolg. Ze kunnen zich niet uitleven op hun speelplaats, met concentratiemoeilijkheden in de klas en futloosheid als pijnlijk gevolg. Dat is een spijtige zaak, zeker als je weet dat scholieren meer dan tien jaar lang 175 dagen per jaar op die speelplek vertoeven. Dit kan en moet echt anders!

Maatschappelijke meerwaarde

Studio Basta landschapsarchitecten uit Kortrijk kan talrijke referenties voorleggen van attractieve transformaties van grijze en saaie betonspeelplaatsen in dynamische, natuurlijke en groene speel- en leerplaatsen, en dat voor verschillende onderwijsnetwerken en (zowel secundaire als basis)scholen. Het houdt oprecht heel erg van dit soort opdrachten en transformaties omdat ze naast de verbeterende beeldkwaliteit een hoge maatschappelijke en sociale betekenis hebben.

Wetenschappelijke studies en vooral ook observaties na de aanleg en het verdere gebruik illustreren onmiskenbaar de positieve en heilzame effecten van dynamische, groene en natuurlijke speel- en leerplaatsen. Op dergelijke speelplaatsen is immers een speel- en leerplek voor iedereen. Kinderen en jongeren kunnen er zich volop uitleven in groep of alleen, passief of actief, … en komen opnieuw in nauw contact met de natuur, met alle positieve gevolgen van dien:

1. Ze ervaren een beter emotioneel en psychisch welbevinden op een gezamenlijke plek waar iedereen zich vermaakt op eigen tempo en zijn eigen verlangens en interesses vervuld ziet;
2. Ze ontwikkelen zich beter op motorisch vlak, bewegen veel meer, ervaren een scherper reactievermogen, verfijnen hun zintuigen, … en lopen minder blessures op;
3. Ze maken een betere sociale ontwikkeling door, vertonen weinig tot geen pestgedrag, leren op een prettige manier samenwerken, …;
4. Meer beleving tijdens de pauzes en speeltijden leidt tot een verhoogde aandacht en concentratie in de klas, met betere schoolresultaten tot gevolg.

Het transformeren en inrichten van dynamische, groene en natuurlijke speel- en leerplaatsen is op zich innovatief. Ze zijn avontuurlijker en boeiender dan de beruchte klassieke betonnen speelwoestijnen die weinig uitdagingen bieden, een zeer beperkt en eenzijdig programma aanreiken en weinig bijdragen tot een goed algemeen welbevinden.

We streven naar een samenleving waarin de niet te ontkennen voordelen van het regelmatig buiten zijn en buiten spelen worden erkend en gewaardeerd en verbinding maken met de natuur wordt beschouwd en gepromoot als een fundamenteel onderdeel van het onderwijs, in elke fase en voor elk kind en iedere jongere.

Studio Basta landschapsarchitecten wil met zijn ontwerpen en inrichtingen kinderen in staat stellen om zich te verbinden met de natuur, actiever te zijn, meer betrokken te worden bij hun leerproces, hun sociale en motorische vaardigheden voldoende te ontwikkelen en plezier te beleven. Deze ontwerpstudio vindt participatie heel belangrijk. Het zit helemaal in zijn DNA; niet als modewoord, maar wel degelijk vanuit de oprechte insteek om een gedragen ontwerp en realisatie te maken op maat van zijn huidige en toekomstige gebruikers. Bij deze inrichting ziet het zijn rol niet enkel als ontwerper op afstand vanuit zijn studio, maar ook als begeleider tussen de mensen.

Maximale inspraak

Waar mogelijk moedigt Studio Basta directieleden, leerkrachten, ouders, kinderen en jongeren aan om zoveel mogelijk inspraak te hebben in de manier waarop hun terrein in de toekomst zal worden ingericht, gebruikt, onderhouden en verbeterd. Op verschillende manieren bevraagt en informeert het hen, bespreekt het met hen het programma, illustreert het zijn plannen, ...  Idealiter helpen de belanghebbenden zelfs mee om delen van de buiteninrichting zoals de aanplanting aan te leggen.

“We vertrekken tijdens het ontwerpproces altijd van de bestaande toestand. Zowel de ruimere omgeving (macro- en mesoschaal) als de speelplaats (microschaal) zelf worden grondig geanalyseerd aan de hand van kaartmateriaal, sitebezoek en gesprekken over huidig gebruik. Hierbij vertrekken we eerder vanuit de ’Genius Loci’ (de geest van de plek) dan vanuit een tabula rasa-gedachte. We onderzoeken hoe een speelplaats zich naadloos kan integreren in zijn context en zelf een meerwaarde kan bieden aan die directe context. Daarnaast onderzoeken we in samenspraak ook graag de kansen voor een eventuele verdere openstelling en multifunctioneel gebruik zodat de nieuwe speelplaats een levendige plek in de buurt kan worden”, luidt het.

Binnen de beschreven wensen, randvoorwaarden en kwaliteiten van de plek maakt Studio Basta een praatplan als eerste aanzet en ruimtelijke vertaling van de bovenvermelde visie. Dit plan dient letterlijk als basis om de discussie te openen met alle belanghebbenden. Daarna stelt het zijn expertise en ruime ervaring ter beschikking om samen met alle stakeholders dit praatplan verder te kneden tot een finaal plan en een inrichting op maat van de speelplaats en zijn (toekomstige) gebruikers.

Educatieve rol

In dit plan hanteert Studio Basta enkele ontwerpprincipes. “We streven binnen de functionele looplijnen naar een maximale ontharding en vergroening omdat we overtuigd zijn van de positieve invloed van groenstructuren op de algemene beeldkwaliteit, het klimaat, de biodiversiteit en het welbevinden van iedereen die in deze omgevingen vertoeft. Voor de vergroening gebruiken we bij voorkeur inheemse en/of klimaatadaptieve beplanting. In functie van fauna en flora bouwen we de beplanting gelaagd op met bloemenmengsels, struiken en meerstammige en hoogstammige bomen. Behalve naar de meerwaarde voor de biodiversiteit gaan we ook op zoek naar de beeldkwalitatieve en educatieve rol van de beplanting."

"Door te werken met diverse planten met verschillende kenmerken kunnen we de beleving van de seizoenen optimaliseren (bloei, herfstkleur, wintertint, …) en de educatieve rol maximaliseren (type bladranden, type vruchten, planten in relatie met het type bodem, ...). Waar mogelijk en wenselijk introduceren we ook eetbare planten (moestuin, kruiden, klein fruit, fruitbomen). De gekozen planten zijn ‘monkey proof’ en kunnen de speeldruk aan. Na de aanleg nemen we beschermingsmaatregelen die ervoor zorgen dat beplantingszones de daaropvolgende jaren kunnen uitgroeien tot duurzame groenstructuren. Deze beschermingsmaatregelen faciliteren gewenste en niet-gewenste looplijnen en dragen bij tot de natuurlijke ‘look and feel’. Het beheer is extensief en vaak haalbaar binnen de beschikbare beheerbudgetten”, oppert Studio Basta.

“Vergroening zorgt ervoor dat we een bijdrage leveren aan de bodemzorg. Door speelplaatsen vaak fors te ontharden, te decompacteren en te vergroenen verbeteren we de bodem. Er komt opnieuw water en bodemleven (via de planten) in de ontharde zones, waardoor de structuur van de bodem en de infiltratiecapaciteit toeneemt. De aangeplante zones worden beschermd tegen betreding, wat niet alleen de vegetatie de kans heeft om te groeien tot duurzame groenstructuren maar ook de bodemverdichting uitsluit”, beschrijven de landschapsarchitecten.

Door speelplaatsen slim te ontwerpen biedt Studio Basta ook ruimte aan water. Het maximaliseert hemelwateropvang en -infiltratie. Het opvangen en infiltreren van hemelwater ondersteunt de watercyclus door bij te dragen aan de grondwateraanvulling en het verminderen van oppervlakteafvloeiing.

“En naast deze duurzame ontwerpprincipes vinden we natuurlijk nog één zaak ontzettend belangrijk: vrolijke kinderen en leerkrachten zien op onze speelplaats”, knipogen de landschapsarchitecten.