De Leertrommel in Opwijk renoveert kleuterafdeling met hennepblokken

De Leertrommel telt 150 kleuters, naast bijna 300 leerlingen in de lagere school. Er zijn zeven kleuterklassen: twee eerste, twee tweede en twee derde leerjaren en één peuterklas. Hun volledig gereanimeerde kleutergebouw dateerde van de jaren ’60 van vorige eeuw en was afgeleefd. “De huidige kleuterschool heeft een voetafdruk (bruto vloeroppervlakte) van 1.258 m² op het gelijkvloers. We beschikken nu over grote klassen met een bruto oppervlakte van bijna 60 m² evenals een zorglokaal, een leraarskamer, een refter, een turnzaal, een grote berging, een vergaderzaal en een directiekantoor. De oppervlakte van de klassen verschilt wel ietwat door de flexruimtes en de laatste vleugel is smaller”, deelt directeur Katleen Van Lemmens mee.

Voor de stabiliteit en de technieken van dit project werden respectievelijk de studiebureaus Stabico uit Lennik en STir uit Dilbeek ingeschakeld. “We werkten tijdens het voortraject in BIM om alles te visualiseren, maar ook in tekening en maquette. Om goed te begrijpen hoe het gebouw was opgebouwd en om de bouwknopen in 3D te ontwerpen hebben we vooraf destructief onderzoek uitgevoerd en gaten in de funderingen en de wanden geboord. Daarna hebben we een 3D puntenwolk gemaakt (met laser gescand) om een overzicht te krijgen van de volledige situatie. Na dit destructief onderzoek hebben we alleen de bestaande structuur met de buitengevel en de maximaal gerecupereerde spanten behouden. We hebben spanten met tussenafstand van 1,22 m gebruikt en hebben ook een verdelingsplaat gegoten en de structuur verstevigd”, verklaren Ian Leonard, projectarchitect en vennoot bij Ark architecten uit Dilbeek, en David Kempe, projectleider namens hoofdaannemer Roels uit Ternat.

Er lagen tevens funderingssleuven en betonnen welfsels met een zandbedding en tegels erop. “De aannemer heeft het zand en de tegels verwijderd en de welfsels gebruikt als een verloren bekisting. De lege kruipruimte onder de welfsels is geïsoleerd met kleikorrels. We hebben alle rioleringen en technieken die normaliter onder de funderingsplaat liggen daar opgehangen en aangevuld met kleikorrels als isolatie van de fundering”, licht Ian Leonard toe.

Hoofdaannemer Roels uit Ternat plaatste ook in totaal 3.377 stuks van 30 cm diepe, 60 cm brede en 30 cm hoge hennepblokken aan de binnenkant. Ze bestrijken een oppervlakte van 608 m², zorgen voor meer dan 182 m³ gevelisolatie en hebben een negatieve CO2-voetafdruk. Elke blok weegt 28 kilo, zodat hij binnen de hijsnormen valt. De blokken werden geleverd op 152 palletten, samen met 25 kg natuurlijke lijmmortel.

Kalkhennep – een natuurlijk mengsel van hennep, kalk en water dat een tiental jaar geleden zijn herintrede deed - is een in Wallonië geproduceerd lokaal product dat in mallen tot blokken wordt geperst, een aantal weken gedroogd en geleverd. De hennepblokken regelen de luchtvochtigheid en zijn brandveilig.

Behalve hennepblokken werden ook elders milieuvriendelijke bouwmaterialen aangewend en werd een zo ecologisch mogelijk resultaat neergezet. Zo werd de asbestdakrand verwijderd (voor 50% gesubsidieerd door de OVAM en 50% door AGION), werd in dit ademende gebouw geen polyurethaan gebruikt en werd geopteerd voor FSC-gecertificeerd Okoumehout en voor kleikorrels als isolatie van de fundering. FDS leverde twee mobiele vouwwanden. De buitengevel werd gekaleid en binnenin werd gekozen voor een stevig en slijtvast bamboeparket. Verder werden er lichte binnenwanden in gipskarton aangebracht met akoestische isolatie tussenin. De dakdichting werd in EPDM uitgevoerd en er werden ook dakkoepels in het project geïntegreerd. Tot slot stond Geberit in voor het sanitair en kwam het glas van AGC Glass Europe.

Regenwaterput

“Het ruim 1.200 m² grote hellende dakvlak werd sterk nageïsoleerd met 18 cm rotswol en het hemelwater van het dak wordt gerecupereerd in een grote regenwaterput van 20.000 liter. Er werd een nieuwe regenwaterpomp geplaatst met filters die alle sanitair en regenwaterkraantjes kan aansturen. Alleen de dorpels zijn prefabbeton. We hebben in het gebouw een modulemaat gehanteerd om het originele grid te behouden, die we maximaal hebben doorgetrokken. De asmaat van 1,22 m is doorgetrokken in het ontwerp. We hebben een harde stootplint van 1,2 m hoog gemetseld in betonblokken en daarop lichte wanden in gipskarton, lichte wanden op maat in Okoumehout en houten binnenschrijnwerk op maat geplaatst. Sommige binnenvlakken kregen een HPL-afwerking (High Pressure Laminate). We hebben gekozen voor zeer lichte groene tinten wit, muntgroen en in de hoeken en gemeenschappelijke zones drie kleurenpatronen in het plafond. De plint in tegelwerk is een kunstintegratie, waarbij het patroon bepaald werd i.s.m. architecte en kunstenares Aurike Quintelier. Een kunstwerk van haar met recuperatiemateriaal verwijst naar het basisopzet van deze brede groene en ecologische school”, weten Ian Leonard en David Kempe.

De innoverende factor van dit lowtech gebouw met zijn kleine ecologische voetafdruk, waarin 150 kleuters terechtkunnen, is dan ook in eerste instantie te danken aan het gebruik van ecologische materialen en minder aan de technieken. Het is wel de bedoeling dat de huidige technieken na 15 jaar worden vervangen en dat dit complex wordt omgetoverd in een energetisch geheel met hernieuwbare energiebronnen zoals een warmtepomp lucht-water voor de ganse site en zonnepanelen op het dak. Op het dak is alvast een zone van ongeveer 200 m² vrijgehouden om zonnepanelen te kunnen leggen en er wordt zelfs gedacht aan warmtekrachtkoppeling (wkk). Een ventilatiesysteem D is al wel aanwezig en elke klas heeft haar eigen luchtgroep.

Het eerste plaatsbezoek van de architect dateert van 2017. Daarna vond een wedstrijd plaats. De werkzaamheden startten in september 2021 en zouden normaliter voltooid zijn in september 2022. Door stormschade eind februari 2022 waarbij de bestaande dakbedekking deels wegvloog, de naweeën van corona en de oorlog in Oekraïne - door de aluminiumschaarste moest veel langer gewacht worden op de ramen - werden ze echter uiteindelijk beëindigd in april 2023 zodat het gebouw in september 2023 in gebruik kon worden genomen. Tegen dan was ook de heraanleg van de zone er rond klaar. Het project kostte 1,6 miljoen euro zonder btw en buitenaanleg; AGION subsidieerde 70%, de rest was eigen inbreng. Het voorziene budget werd gerespecteerd; de herzieningen stonden los hiervan en meer- en minwerken hielden elkaar in evenwicht.

Zowel de aannemer als de architect hebben dan ook ervaring met scholenbouw. Het algemeen bouwbedrijf Roels in Ternat heeft tien medewerkers op de baan en 16 bouwvakkers voltijds in dienst. Het werd zowat 15 jaar geleden opgericht en verhoogde zijn omzet van 8 miljoen euro in 2021 naar 12 miljoen in 2022. Het bouwde o.m. de nieuwbouw van de school De Buiteling in Halle en de nieuwbouw van GBS De Pimpernel in Zemst (in onderaanneming van Vanderstraeten, toen Peremans). Het familiebedrijf Ark architecten in Dilbeek bestaat bijna zeventig jaar en werd nog door de grootvader van Ian Leonard opgericht. Het legt zich toe op de publieke sector (vooral gebouwen voor kinderen en jongeren) en de scholenbouw. Mooie visitekaartjes zijn de nieuwbouw van GBS De Springplank in Krokegem (Asse) met aannemer Vandenbussche, de lagere school van De Leertrommel, de STEM-richting voor het middelbaar onderwijs van het Regina-Caelilyceum in Dilbeek (optopping van een verdieping op een bestaand gebouw) en gemeenteschool De Klimop in Schepdaal (capaciteitsuitbreiding met een mezzanine op een beperkte oppervlakte). Dit laatste project werd geselecteerd voor de Staalbouwprijs en werd dit jaar vermeld in de publicatie van Infosteel.

Na de kleuterschool pakt De Leertrommel immers ook de lagere school aan. Dit groter project met twaalf gestapelde klassen wordt in twee fases uitgevoerd. De bouw start normaliter in 2025.