Netwerk ‘Speelplaats met Toekomst’ bundelt expertise over groene speelplaatsen

“Dit initiatief is gegroeid vanuit het initiatief van beweegvriendelijke en gedeelde speelplaatsen. Vanuit een subsidieoproep rond beweegvriendelijke speelplaatsen is een netwerk van experts ontstaan dat geëvolueerd is naar het Netwerk ‘Speelplaats met Toekomst’, met de idee dat het belangrijk is dat een degelijke expertise ter beschikking blijft (en voort ontwikkeld wordt) voor al wie toekomstgericht aan de slag wil rond speelplaatsen. Dit vrijwillig netwerk werkt zonder financiering, maar de organisaties hebben wel hun eigen bestaansreden. Ze vinden het belangrijk om een virtueel platform aan te bieden waar scholen met vragen over speelplaatsen terechtkunnen en afhankelijk van hun specifieke wensen en bekommernissen kunnen doorverwezen worden naar één van de partners”, stelt Gorik Van Helleputte, coördinator bij MOS, één van de vier trekkerorganisaties achter dit groeiende netwerk samen met MOEV, Regionale Landschappen en GoodPlanet.

Behalve MOEV, MOS Vlaanderen, Regionale Landschappen en GoodPlanet hebben ook De Ambrassade, de Verenigde Verenigingen, Sport Vlaanderen, Leefmilieu Brussel, Springzaad.be, AGION, Kind & Samenleving, de VCOV, het Vlaams Instituut Gezond Leven, Speelplaatsanimatie, Bataljong, Speelmakers, de Voetgangersbeweging, het Netwerk Lokaal Sportbeleid en de Vlaamse Scholierenkoepel hun logo op de website staan. Samen met nog tientallen andere organisaties maken ze deel uit van dit levend netwerk dat zich richt op Vlaamse en Nederlandstalige Brusselse scholen. De partners vormen een inhoudelijk, sectoraal en geografisch erg complementair gezelschap.

“De partners van het Netwerk ‘Speelplaats met Toekomst’ komen driemaal per jaar samen. Van dat overleg wordt een agenda opgesteld en een verslag opgemaakt dat aan alle deelnemers wordt bezorgd. Onze website ging vorig jaar online en evolueert voortdurend. Vóór we hier iets toevoegen, wordt dat steeds voorgelegd aan en goedgekeurd door alle partners; de inhoud is dus afgetoetst en biedt een multi-perspectief, wat dit platform een solide mandaat schenkt m.b.t de aangeboden info. Hij is opgebouwd rond de begrippen complementariteit, overzicht, eenduidigheid en laagdrempeligheid en toont scholen dat een speelplaats een trajectaanpak veronderstelt die start bij een onderbouwde visie en een strategische missie”, stelt Gorik.

Op deze webstek kunnen scholen terecht die bv. een dossier willen opmaken met het oog op subsidies in het kader van de projectoproep ‘Natuur in je school’ van Duurzaam Educatiepunt. De site ondersteunt schoolplaatsrenovaties/vergroening op een duurzame manier en helpt de juiste strategische vragen stellen. De website beoogt een gemeenschappelijk en uniform taalgebruik voor een heldere communicatie tussen de verschillende actoren en de scholen.

De website speelplaatsmettoekomst.be omvat vijf tabbladen:

• 'Home’ (waarbij een hele speelplaatsvisie vervat is in één poster);
• Aan de slag’, waarin de ‘why’ (visie), de ‘how’ en de ‘what’ zijn vervat (met de visie van waaruit elke aanpak moet vertrekken, de focus op een integrale aanpak (de bouwstenen van de toekomstvisie vormen een negenkoppige cluster: groen; beweging; buiten leren; (speel)plaats voor kunst, creativiteit en techniek; participatie; gedeeld gebruik; de speelplaats als ecosysteem in een veranderd klimaat; en het belang van de speelplaats en schoolomgeving als jeugdruimte) en aandacht voor veiligheid en ontwerp);
• ‘Hulp nodig?’ (met een overzicht van organisaties en kanalen die een school ondersteuning kunnen bieden rond inspiratie (beelden van groene inrichtingen, ervaringen van scholen), coaching en begeleiding (van visie tot aanleg en beheer), technische uitvoerders (ontwerpers en aannemers, onderhoud, kunst, ...) en financiering);
• een overzichtelijke ‘Kalender’ (die driemaal per jaar wordt bijgewerkt);
• en ‘Over ons’.

Strategische elementen

“Onze poster komt tegemoet aan de inhoudelijke aandachtspunten van alle partijen in het netwerk: er wordt ingezoomd op de vele mogelijke insteken om te beantwoorden aan de onthardingsnood op speelplaatsen, een buitenklas, heuvels, ... en zelfs de jongste kinderen worden in deze dialoog meegenomen. De poster visualiseert strategische elementen op speelplaatsen, is ongemeen interessant voor ontwerpers en andere betrokkenen en biedt een niet te onderschatten ondersteuning bij de aanpak van speelplaatsen. De ‘what’ (ontwerp en veiligheid) komen pas aan bod nadat de ‘why’ en de ‘how’ terdege in een traject verkend werden. Door dan pas te beginnen met veiligheidsaspecten zorg je dat je het ontwerptraject van een speelplaats niet vooraf fnuikt”, oppert Gorik.

Hij wijst erop dat alle actoren van het netwerk vanuit een eigen insteek werken. Zo ondersteunt MOS (Duurzame Scholen, Straffe Scholen) meer het ganse speelplaatsproces, biedt het inspiratie en expertise op het vlak van buitengebruik en buiten leren en helpt het bij subsidieaanvragen, maar verwijst het door naar andere actoren voor de technische uitwerking van een plan. MOS is complementair met andere partners sterk in het begeleiden van scholen in een traject/proces. Tijdens zijn Openschooltuinendag kunnen scholen inspiratie tanken bij andere scholen.

“MOS biedt vormingen voor het hele team aan, op maat van de school. Naargelang de behoefte van het team werkt MOS in overleg met de school een vorming uit en brengt die gratis op een personeelsvergadering of pedagogische studiedag. Naast begeleiding op maat, informatie en inspiratie biedt MOS heel wat vormingen aan. MOS reikt doorlopend verschillende interessante netwerk- en vormingsmomenten aan voor leerkrachten, directieleden, onderwijsondersteuners,... Het vormingsaanbod van MOS is gratis. Naar school gaan betekent overigens meer dan alleen curriculair leren; de school is bij uitstek de plek waar kinderen zich in hun hele persoonlijkheid moeten kunnen ontwikkelen. In die zin is de buitenruimte zowel algemeen ontwikkelend als specifiek curriculumgeoriënteerd. Omgekeerd draagt een groene buitenruimte bij aan het welbevinden, wat de ontwikkeling van kinderen ten goede komt. Ze voelen zich fysiek en biologisch sterker (doordat ze kunnen lopen en bewegen) en psychosociaal beter (een groene omgeving zorgt voor rust). Men stelt zelfs veel meer pestgedrag vast op scholen met klassieke betonnen speelplaatsen en minder ruzie in scholen met groene speelplaatsen”, weet de MOS-coördinator.

Vergroening speelplaatsen is wereldwijde trend

Die groene buitenruimte kan zelfs tijdens de lestijden gebruikt worden om er afhankelijk van de context leergeoriënteerd een meerwaarde uit te puren. Gorik maakt hier een onderscheid tussen een algemeen ontwikkelende en speeltijdgeoriënteerde invulling enerzijds en een leer- en lestijd- en curriculumgeoriënteerde benadering anderzijds. Daarbij moeten we wel kritisch blijven: buiten leren is niet per definitie ‘beter’. Naar buiten gaan om te leren vergt een kritische afweging en een ‘aparte’ didactische aanpak.

“Leerkrachten zijn even belangrijk als leerlingen in dit verhaal. De sleutel tot een succesvol gebruik van de buitenruimte ligt immers grotendeels bij de leerkracht. De sleutel tot een succesvol gebruik van de buitenruimte ligt grotendeels bij de leerkracht. Op een groene speelplaats, die wordt ervaren als fijn en aangenaam, verandert hun interactie en ontstaat een andere relatie tussen hen en de leerlingen. Dit bevordert, versterkt, verbreedt en verbetert de belangrijke relatie tussen beide partijen. Leerkrachten kunnen ook het best inschatten of het de moeite loont om buiten te gaan of binnen te blijven”, meent Gorik. Hij voegt eraan toe dat MOS vanuit zijn motto ‘Duurzame Scholen, Straffe Scholen’ inzet op een milieuvriendelijke en duurzame leer- en leefomgeving.

Tot slot stelt Gorik Van Helleputte met genoegen vast dat de vergroening van speelplaatsen een wereldwijde trend is, waarbij Vlaanderen in de kopgroep rijdt. “Dit netwerk met al zijn partners ondersteunt onze Vlaamse pioniersrol structureel en fundamenteel en is relatief uniek in de wereld. Globaal wordt de vergroening van scholen zelden zo breed onderbouwd benaderd in zowel ontwerp als gebruik. We kiezen voor een geïntegreerde ‘whole school approach’ waarbij een vergroende speelplaats een structureel onderdeel vormt van de school”, betoogt hij.