Basisschool Sint-Martinus zet in op beweging en vergroening

Duurzame investering

De Vrije Basisschool Sint-Martinus Lievegem van de Stichting Kindsheid Jesu huist sinds de negentiende eeuw op deze locatie. Aanpalend zijn ook een kinderopvang, een secundaire school en een wzc op het 3 ha grote domein gevestigd. De school staat op een terrein van 1,1 ha. “We beheren nog twee basisscholen in de deelgemeenten Beke en Oostwinkel”, verklaren Paul Stock en Kristiaan Lievens, voorzitter en bestuurslid van de vzw Vrij Katholiek Basisonderwijs in Zomergem.

De zowat 350 lagereschoolkinderen en 180 kleuters volgen met aandacht dit project van in totaal 3 miljoen euro van hun Sint-Martinusschool. Op de speelweide achteraan, voordien een monotoon grasveld, opende in de loop van september al een nieuw paviljoen met een grote (turn)zaal van 255 m², twee polyvalente ruimtes, kleedkamers met douches, toiletten die vanaf de speelplaats bereikbaar zijn, een fietsenstalling, gul groen en twee ruimtes voor buiten leren. De houtbouw vormt een duurzame investering die zichzelf op termijn deels moet terugverdienen. De school vangt immers 70% subsidies van AGION, maar moet nog 900.000 euro lenen. Het stuk groen dat door de bouw van het nieuwe paviljoen in de eerste fase verdween, wordt tijdens de tweede fase gecompenseerd door de sloop van het oudste gebouw op de site, waardoor de ganse speelplaats wordt opengetrokken.

Bewuste filosofie en visie

Dit energiezuinige gebouw biedt veel extra comfort en mogelijkheden. ”Vroeger turnden de kleuters in de binnenruimte van de kleuterschool; een ruimte langs waar alle kinderen naar hun klas gaan waardoor de turnles vaak gestoord werd, een ruimte die ook als refter gebruikt werd. Omdat we in de lagere school van elk leerjaar drie klassen hebben, kunnen we het niet zo organiseren dat iedereen op school kan turnen. Eén leerjaar moet uitwijken naar de sporthal. Voortaan kunnen alle leerlingen op school sporten”, juicht algemeen directeur Kathleen Verwilst toe.

De tweede fase, die op 1 juli startte, omvat ook nog de opwaardering van een grijze in een groene speelplaats en nieuw sanitair. “De speelplaats bezat weinig groen en de luttele schaduwplekken boden nauwelijks verkoeling in de zomer. Bovendien vormden losse stenen en putten een gevaar. De nieuwe speelruimte moet ook een bewuste filosofie en visie uitstralen: het mag allemaal wat avontuurlijker. Onze leerlingen mogen kampen bouwen en met hun handen in de grond woelen”, lacht pedagogisch directeur Dirk Huys. “Het is bewezen dat kinderen rustig worden in de natuur en bijgevolg ook rustiger in de klas”, merkt Kathleen Verwilst op.

DBFM

Dit project houdt de Sint-Martinusschool al anderhalf decennium in de ban. “In 2008 werd een dossier ingediend voor de uitbreiding van bewegings- en klaslokalen. Een deel van dat project werd gerealiseerd in het kader van DBFM Scholen van Morgen, waarbij vooraan op de site zeven klaslokalen, twee zorglokalen en een speelplaats met toiletten werden gebouwd die in september 2015 in gebruik werden genomen. Nu pakken we het overgebleven stuk aan. In 2021 vernamen we dat we daarmee aan de slag konden. In 2021-2022 werden het ontwerp en de studies gemaakt. In oktober 2022 werd de aanbesteding gepubliceerd en in december 2022 ontvingen we de offertes. Op 30 juni 2023 kregen we groen licht van AGION. In juli 2023 verstuurden we de gunningsbrieven en in december 2023 startten de werkzaamheden”, overloopt ze het voortraject.

“In de eerste fase hadden we vooral aandacht voor een turnruimte voor kleuters, die meer nood hebben aan beweging. We voorzagen veel contact met de speelplaats en plaatsten grote ramen aan de voorkant waardoor binnen en buiten in elkaar overlopen. De twee polyvalente ruimtes van 60 m² ernaast kunnen als klassen of bewegingsruimtes gebruikt worden en door een mobiele wand worden gekoppeld tot één ruimte van 120 m². Het bijhorende sanitair telt vijf toiletten voor meisjes en drie toiletten plus drie urinoirs voor jongens en gemeenschappelijke douches (één voor meisjes en één voor jongens, met telkens drie douchekoppen). Ook kleedruimtes en een technieklokaal van 19 m² werden voorzien^”, legt Ir.-arch. Luc Dierick van M4 Architecten en Ingenieurs uit Wetteren uit.

Paul Stock merkt dat niet veel scholen over bewegingsruimtes beschikken. “We werkten het masterplan uit vanuit onze visie met oog voor welzijn en zorg voor mens en natuur. Het onderwijs heeft immers een voorbeeldfunctie en we hebben ingezoomd op een andere manier van bouwen”, weet hij.

Houtmassiefbouw

“We kozen om ecologische en esthetische redenen nadrukkelijk voor houtmassiefbouw met veel zichtbaar hout (van de wanden en liggers). Woema bv uit Eke, in tandem met algemene bouwonderneming Verhaege nv uit Dentergem, fungeert als hoofdaannemer in beide fases. Woema, met werfleiders Job Devos en Simon De Smet en projectleider Sofie Neyrinck, is gespecialiseerd in algemene aanneming houtbouw. Het plafond is bekleed met akoestisch dempend materiaal. We plaatsten dubbel glas, legden in de turnruimte voor de kleuters een speciale zachte vloer met een dempende onderlaag op basis van linoleum en installeerden grote luifels tegen de opwarming”, meldt Luc Dierick.

Het performante ventilatiesysteem met warmteterugwinning wordt gestuurd door een ventilatiegroep met een verwarmingsbatterij via een warmtepomp. Het warmtepompsysteem staat via de ventilatielucht in voor de volledige verwarming en eventueel koeling. Twintig zonnepanelen op het dak met een voorlopig piekvermogen van 30 kWp leveren elektriciteit aan de ganse school. Het hemelwater wordt gerecupereerd via het dak en opgevangen in vier hemelwaterputten van 20.000 liter in verschillende zones, waarvan drie in de renovatiefase die in juli startte. In de eerste fase, die in september klaar was, werd ook ingezet op isolatie en luchtdichtheid. Om deze bouwkost te financieren en dankzij het lage E30-peil kreeg de school een renteloze lening van 346.000 euro (van de 900.000 euro) op twintig jaar van AGION.

3D en BIM

Ondanks archeologisch onderzoek bij de eerste graafwerken kon de eerste fase op de voorziene datum starten en mede dankzij de goede voorbereiding in 3D (BIM) zaten de werkzaamheden op schema. De uitvoeringsplannen van de houtmassiefbouw werden volledig in 3D uitgewerkt en de technieken werden daarin vlot geïntegreerd. Er werd geBIMd, waarbij zelfs de stopcontacten en de branddetectie werden ingepland. Het voortraject tot de bouwfase duurde bijna zes maanden. Directeur Verwilst fungeerde als gelegenheidskraanvrouw bij de eerste paneelzetting op 6 februari 2024 en kinderen, ouders en buren onthulden mee het werfpaneel.

De tweede fase, die twee maanden overlapte met de eerste, moet in december voltooid zijn. Het schetsontwerp/voorontwerp werd door de architect verwerkt in een omgevingsvergunning en aanbestedingsdocumenten. “De twee klasgebouwen uit omstreeks 1956, die begin juli werden afgebroken als eerste ingreep van de tweede fase, hypothekeerden de speelplaats. Het eerste gebouw bevatte op het gelijkvloers twee klaslokalen van in totaal 120 m² in betonnen prefabelementen. Het nieuwe sanitair telt acht meisjestoiletten, vijf jongenstoiletten en zeven urinoirs en één mindervalidentoilet. Vroeger was hier ook een grasweide waarop weinig spel te beleven viel”, legt de architect uit.

MOS-verhaal

De speelplaats van ongeveer 5.000 m² wordt niet vergroot en krijgt veel beplanting (hoogstammige bomen, lage struiken), schaduwplekken, belevingsstukken, niveauverschillen en houten speeltuigen (vooral klim- en klauterrekken, soms op boomschors als valdemping) om de creativiteit van de leerlingen uit te dagen. Ze bevat deels gras en is voor een derde verhard. De nadruk ligt op hun beleving en welbevinden en op minder conflicten.

“In 2018-2019 stapte de school mee in het MOS-verhaal van de provincie Oost-Vlaanderen. Na het opmaken van de missie en visie ontwierpen leerkrachten, leerlingen en ouders samen de speelplaats. We zetten in op vergroening en ontharding en voorzagen schaduw- en stilteplekken en diverse speelmogelijkheden. Wetenschappelijke studies tonen immers aan dat kinderen die in het groen spelen daarna rustiger de klas betreden en we wilden kleuters en lagereschoolkinderen laten samenspelen met respect voor de natuur en voor elkaar”, stelt de directeur.

Tijdens de werkzaamheden trachtte de school steeds te waken over de veiligheid voor de omgeving en was ze altijd bereikbaar voor de brandweer. In november 2022 organiseerde ze tevens een infoavond en bij de start van de werkzaamheden nodigde ze de buren uit. “We houden hen via mail op de hoogte van de stand van zaken en streven naar participatie en communicatie. We hielden ook rekening met hun wensen, door bv. onze warmtepomp niet op het dak te plaatsen, en gebruiken de zones dichtbij de buren, gescheiden door een haagje, als buitenklassen”, vertelt Kathleen Verwilst.

M4 en Woema

M4 Architecten en Ingenieurs telt 24 medewerkers en is sterk in zorgprojecten voor kleuters, kinderen, jongeren en ouderen. Het kantoor is actief in ziekenhuisbouw, -renovaties en ‑herinrichtingen en werkt voor alle onderwijsnetten. Tot zijn nieuwbouwprojecten behoren wzc ‘de Lichtervelde’ en de Vrije Basisschool in Eke, de GO! Basisschool Groei in Ieper en het Atheneum in Sint-Niklaas. “We streven naar een integrale architectuur, ontwerpen tijdloos en werken van binnenuit de gebouwen met oog voor de relaties tussen de ruimtes en tussen binnen en buiten”, oppert Ir.-arch. Luc Dierick.

Woema (Zuid-Afrikaans voor ‘pit’ en ‘energie’) werd in 2013 opgericht door Simon Suys en telt een twintigtal werknemers. Woema is als algemeen aannemer houtbouw gespecialiseerd in zowel particuliere woningbouw als openbare aanbestedingen, steeds met een doorgedreven BIM-aanpak.  “Vorig jaar bouwden we een derde verdieping van 800 m² op het GO! Atheneum Mariakerke. We leggen ons ook toe op sloop en heropbouw in stadskernen en realiseerden recent een radiologiepraktijk in Sint-Amandsberg en een nieuwe apotheek in Zele. Aan de Blaarmeersen in Gent sloopten we een oude cafetaria voor een hedendaagse nieuwbouw in CLT inclusief de volledige heraanleg van de buitenspeelruimte. Door onze doorgedreven voorbereiding in BIM maken we van elk bouwproject een plezier, en dat met duurzame materialen”, besluit Job Devos.